İslam dini, bireylerin yaşamlarını düzenleyen temel kurallar bütünüdür. Bu kuralların başında helal ve haram kavramları yer alır. "Helal", İslam’a göre yapılmasında sakınca bulunmayan, her şeydir. "Haram" ise, İslam'a göre kesin olarak yasaklanmış, dini değerlere aykırı olan şeyleri ifade eder. Müslümanın helal-haram bilinci hem bireysel yaşamını hem de toplumsal ilişkilerini belirleyen bir rehberdir.
Bir Müslüman için helal ve haram, yediği içtiği, giydiği, yaptığı iş ve işlemler, ticaret hayatı, hatta zamanının nasıl geçirildiğiyle ilgili kapsamlı bir bilinç oluşturur. İslam’ın temel kaynakları olan Kur’an ve hadislerde, helal ve haram sınırları net bir şekilde çizilmiş, her bir bireye bu sınırlar içinde yaşama tavsiye edilmiştir.
Helal olanlar, Allah’ın rızasına uygun olan, İslam’a uygun bir şekilde yapılan işlerdir. Yiyeceklerden tutun da günlük davranışlara kadar pek çok konuda helal kavramı geçerlidir. Örneğin, helal gıda; içinde alkol, domuz eti, zararlı kimyasal maddeler bulunmayan ve helal kesimle elde edilen etlerdir. Bunun dışında helal kazanç da dürüst ticaretle kazanılan paralardır.
Haram ise, Kur’an’da ve hadislerde açıkça yasaklanan her şeydir. Haram olan şeyler, Müslümanın fiziksel veya ruhsal sağlığını zedeleyebilir, bireyin İslami değerlerle uyuşmayan, kötülük ve zarara yol açan davranışları içerir. Haramlar arasında, alkol, domuz eti, hileli ticaret, faizli işlemler ve zinaya teşvik edici davranışlar sayılabilir.
Bir Müslüman, helal kazanç sağlama, haramdan kaçınma noktasında titiz davranmalıdır. Ticaretin helal olması, kazancın doğru yoldan elde edilmesi, faizli işlemlerden uzak durulması, yalan söylememek, hile yapmamak gibi hususlar, helal-haram bilincinin önemli bir parçasıdır. Ayrıca, bir Müslüman yediği içtiği şeylerde de dikkatli olmalıdır. Örneğin, gıda ürünlerinin içeriğinde haram olan maddeler bulunmamalıdır.
Aynı şekilde, bir Müslüman, toplum içinde adaletli ve dürüst olmalı, başkalarına zarar vermemelidir.
Helal-haram bilinci, bireylere küçük yaşlardan itibaren aşılanmalıdır. İslam dininin temel öğretileri, çocuklara doğru bir şekilde öğretilmeli, bu bilincin kazandırılması için ailelerin ve eğitim kurumlarının sorumluluğu büyüktür. Çocuklara, haram ve helalin ne olduğunu öğretmek, onlara dini ve ahlaki değerleri aşılamak, sağlıklı bir toplumsal yapının temellerinin atılmasına yardımcı olur.
Birey, helal ve haram bilincini kazandığında, bu bilinci hayatının her alanında gösterir. Sosyal ilişkilerde doğru, dürüst ve adil bir insan olur, iş hayatında helal kazancı tercih eder, yaşamında ise haramlardan uzak durur.
Müslümanın helal-haram bilinci, onun İslam’a uygun bir şekilde yaşamasını ve topluma faydalı bir birey olmasını sağlar. Helal ve haram, sadece dini bir sorumluluk değil, aynı zamanda kişisel huzurun ve toplum düzeninin teminatıdır. İslam, bireylerin sadece ibadetleriyle değil, tüm yaşamlarıyla Rabbine yaklaşmasını ister. Bu bağlamda helal-haram bilinci, Müslümanların doğru bir yaşam sürmelerine yardımcı olan en önemli öğedir.
Züleyha ÇÖRTÜK / Uzman Vaiz / Samsun İl Müftülüğü
