Çocuklar, büyürken çevresindekilere ve özellikle ebeveynlerine karşı çeşitli şekillerde tepkiler verebilirler. Bazı çocuklarda ise bu tepkiler, olağan sınırların ötesine geçip sürekli bir "karşı gelme" davranışına dönüşebilir. "Karşıt olma-karşı gelme davranışı" olarak bilinen bu durum, çocukların sınır koyma ve hayır deme becerilerini aşarak sık sık tartışmalara ve olumsuz tepkilere yol açar. Bu durumun daha fazla tekrarlanması ve günlük yaşantıyı etkilemeye başlaması ise aileler için ciddi bir stres kaynağı olabilir. Peki, karşı gelme davranışını nasıl anlamalı ve yönetmeliyiz? İşte detaylar…
Karşı Gelme Davranışının Temel Özellikleri
Karşı gelme davranışı, çocuğun bağımsızlık arayışının ve özerklik kazanma sürecinin bir parçası olarak ortaya çıkabilir. Fakat bu davranış, olağan sınırları aşıp çocuk her isteğinize ve önerinize karşı geliyorsa, dikkate alınması gereken bir konu haline gelir. Çocuklarda karşı gelme davranışı aşağıdaki özelliklerle tanınabilir:
●Otoriteye Karşı Olumsuz Tutumlar: Çocuk, ebeveynlere veya öğretmenlere karşı sürekli olarak itiraz eder.
●Israrla Tartışma Eğilimi: Basit bir istek veya öneri dahi çocuğun inatla karşı gelmesine ve uzun süreli tartışmalara yol açar.
●Sorumluluklardan Kaçınma: Çocuğa verilen görevler veya sorumluluklar, genellikle isteksizce ve karşı çıkılarak yapılır.
●Başkalarını Suçlama: Hatalarını kabul etmemek ve sürekli çevresindekileri suçlamak bu davranışa eşlik edebilir.
●Aşırı Öfke ve Saldırganlık: Bazen çocuklar, karşı gelme davranışlarına yoğun öfke ve sinir patlamaları da ekleyebilirler.
Karşı Gelme Davranışının Nedenleri
Çocuklarda karşıt olma-karşı gelme davranışının birçok nedeni olabilir. Her çocuk farklı olduğundan, bu davranışın temelinde yatan sebepleri anlamak, uygun müdahaleyi belirlemenin ilk adımıdır. İşte karşı gelme davranışının yaygın nedenleri:
1.Gelişim Dönemleri: Özellikle okul öncesi ve ergenlik döneminde karşıt olma davranışları daha sık görülür. Bu dönemlerde çocuklar, bağımsızlıklarını keşfetmek ve sınırlarını test etmek isterler.
2.Aile İçi İletişim Sorunları: Ailedeki iletişim şekli ve ebeveyn tutumları, çocukların davranışları üzerinde doğrudan etkilidir. Aile içinde otoriter veya aşırı hoşgörülü bir tutum sergilendiğinde, çocuk bu ikilem içinde karşıt olma davranışları gösterebilir.
3.Örnek Alma: Çocuklar, çevrelerindeki davranışları gözlemleyerek öğrenirler. Eğer evde veya çevrede olumsuz ve karşıt tutumlar sıklıkla sergileniyorsa, çocuk bu tutumları kendi davranışlarına yansıtabilir.
4.Dikkat Çekme İhtiyacı: Bazı çocuklar, karşı gelme davranışını ebeveynlerinin dikkatini çekmek veya ilgi görmek amacıyla sergileyebilir. Bu durum, çocuk kendini ihmal edilmiş veya değersiz hissettiğinde daha belirgin hale gelir.
Ebeveynler Ne Yapmalı?
Karşı gelme davranışını yönetmek, ebeveynler için zorlu bir süreç olabilir. Ancak sabırlı, tutarlı ve sevgi dolu bir yaklaşım, bu süreci daha sağlıklı bir hale getirebilir. İşte ebeveynlerin çocuklarda karşı gelme davranışını yönetmek için uygulayabilecekleri bazı stratejiler:
1.Kurallar Koyun ve Tutarlı Olun: Çocukların sınırları bilmeye ihtiyaçları vardır. Açık ve net kurallar koyarak, bu kuralların nedenini açıklayabilirsiniz. Ancak kurallar konusunda tutarlı olmanız çok önemlidir; aksi halde çocuk hangi durumda karşı gelebileceğini test etmeye çalışacaktır.
2.Olumlu İletişim Geliştirin: Karşıt olma davranışı gösteren çocuklara karşı agresif bir tutum sergilemek, bu davranışı daha da körükleyebilir. Çocuğunuzla konuşurken empatik ve anlayışlı bir dil kullanmak, çatışmaları azaltmaya yardımcı olur.
3.Alternatif Seçenekler Sunun: Çocuğunuzun kendini ifade etmesine ve seçim yapmasına olanak tanımak, ona güven duygusu kazandırır. Örneğin, “Bu iki görevden hangisini önce yapmak istersin?” gibi seçenekler sunarak, ona kontrol hissi verebilirsiniz.
4.Olumlu Davranışları Ödüllendirin: Çocuklar, olumlu davranışlarının fark edilmesini bekler. Karşı gelmediği veya kurallara uyduğu zamanlarda onu övgü dolu sözlerle desteklemek, bu davranışları pekiştirecektir.
5.Sabırlı Olun ve Kendi Sakinliğinizi Koruyun: Karşı gelme davranışı gösteren çocuklarla ilgilenmek sabır gerektirir. Çocuğunuzun karşıt tutumlarına tepki vermektense, sakin kalmak ve kendinizi kontrol etmek, çocuğunuza da olumlu bir model olur.
Örnek Olay: Ali’nin Kendi Kendine Karşı Gelmesi
9 yaşındaki Ali, okulda ve evde sık sık karşı gelme davranışları sergilemektedir. Annesi, ona ödev yapmasını hatırlattığında hemen ters bir tepki vermekte ve öfkeyle reddetmektedir. Ödev yapması gerektiğini bildiği halde, annesine inat yapmak için bunu sürekli olarak erteler. Sonunda, annesi sinirlenip bağırdığında ödevini yapmaya başlar, ancak bu durum ikisi için de yorucu hale gelmiştir.
Bu durumda, annesi Ali ile sakin bir zamanda konuşarak, karşıt olma davranışının onun da iyi hissetmediği bir durum olduğunu anlatabilir. Ardından, ödev yapma sürecini bir oyun haline getirebilir veya belirli bir saatte yapılması için anlaşma sağlayabilir. Ayrıca, ödevini sorunsuz tamamladığında onu küçük bir ödülle motive edebilir.
Sonuç: Çocuğunuza Destek Olun
Karşı gelme davranışı gösteren çocuklar, aslında anlaşılmaya ve yönlendirilmeye ihtiyaç duyarlar. Onların bu davranışlarına sabırlı ve sakin bir şekilde yaklaşmak, en zorlayıcı durumlarda bile olumlu sonuçlar yaratabilir. Çocuğunuza bir davranışı değiştirmesi için fırsat tanırken, onun kendi duygularını ifade etmesine de alan açmalısınız. Unutmayın, çocuklar bağımsızlıklarını keşfettikçe kurallara uyum sağlamak konusunda daha fazla esneklik kazanacaklardır. Bu sürecin bir parçası olarak, onlara sabırla rehberlik edin ve davranışlarını yönetebilecek beceriler kazandırın.