"Anne, şimdi hemen istiyorum!" veya "Baba, lütfen bunu hemen alalım!" gibi cümleler, çocukların sabırsızlık eğilimlerinin en açık göstergeleridir. Çocuklar doğaları gereği, isteklerinin hemen yerine getirilmesini bekleyebilir. Özellikle küçük yaşlarda bu durum çok yaygındır; ancak yaş ilerledikçe bu isteklere sağlıklı sınırlar koyulmadığında, çocukların sabırsızlık duygusu pekişebilir ve sosyal ilişkilerinde zorluk yaşamalarına yol açabilir.
Bu yazıda, çocuklarda "her şeyi hemen isteme" davranışını anlamak, bu eğilimi destekleyici ve yapıcı bir yaklaşımla yönetebilmek için neler yapılabileceğini ele alacağız.
"Her Şeyi Hemen İsteme" Davranışının Nedenleri
Çocukların hemen her şeyi isteme davranışını anlamak, bu konuda ailelerin nasıl bir tutum sergilemesi gerektiğini belirlemelerine yardımcı olabilir:
1.Gelişim Düzeyi: Küçük çocuklar, düşünme ve kendini kontrol etme becerilerinde hala gelişim aşamasındadır. Özellikle 3-6 yaş aralığındaki çocuklar, “şimdi” ve “sonra” kavramlarını tam anlamıyla kavrayamazlar. Bu yüzden, isteklerini hemen yerine getirmediklerinde kaygılanabilir veya hayal kırıklığı yaşayabilirler.
2.Sabırsızlığa Teşvik Eden Çevresel Etmenler: Günümüz dünyasında çocuklar, birçok şeye hızla erişim sağlayabiliyor. Dijital cihazlar ve anında tatmin sağlayan teknolojik araçlar (örneğin, tek bir tıkla izlenebilen videolar veya hızlı tüketim imkanı sunan uygulamalar), sabırsızlık eğilimlerini pekiştirebilir. Bekleme süreleri kısaldıkça, çocuklar da isteklerine hemen ulaşma alışkanlığı edinebilirler.
3.Aile Tutumları: Çocuğun her isteğini anında yerine getiren bir aile yapısı, bu sabırsızlık eğilimini destekleyebilir. Ebeveynler bazen çocuğun hayal kırıklığı yaşamaması için onun isteklerine anında yanıt verir. Ancak bu tutum, çocuğun kendini kontrol etme becerisini geliştirmesine engel olabilir.
Bu Davranışı Yönetmek İçin Yapılabilecekler
Ebeveynler, çocukların sabırsızlık davranışını yönetmelerine ve beklemeyi öğrenmelerine yardımcı olabilir. İşte bu konuda etkili bazı stratejiler:
1.Bekleme Sürelerini Küçük Yaşlardan İtibaren Tanıtın: Çocukların erken yaşlarda, küçük sürelerle de olsa beklemeyi öğrenmeleri önemlidir. Örneğin, çocuğunuza sevdiği bir oyuncağı vermeden önce “Tamam, 1 dakika bekleyelim, sonra alabilirsin” gibi kısa süreli bekleme alışkanlıkları kazandırabilirsiniz. Yaşı büyüdükçe, bekleme sürelerini artırmak faydalı olacaktır.
2.Sabırlı Olmanın Ödülünü Gösterin: Çocuklar sabır gösterdiklerinde onlara küçük ödüller sunarak bu davranışı pekiştirebilirsiniz. Örneğin, “Şimdi bekle, sonra birlikte parka gideceğiz” diyerek beklemenin bir kazanımı olduğunu gösterebilirsiniz. Ancak ödüllerin sürekli olması yerine, arada sırada olması çocuğun ödül beklentisi geliştirmesini engeller.
3.İsteklerin Sıralanmasını Öğretin: Çocuklar genelde birçok şeyi aynı anda isterler ve bunların hepsinin hemen yerine getirilmesini beklerler. Bu gibi durumlarda isteklerin sıralanmasını öğretmek, çocuğun öncelik belirlemesine yardımcı olur. Örneğin, “Önce evdeki ödevlerini bitirelim, sonra parka gidebiliriz” gibi bir yaklaşım benimseyebilirsiniz.
4.Model Olun: Çocuklar, ebeveynlerinin davranışlarını gözlemleyerek öğrenirler. Bu yüzden, siz de kendi isteklerinizi erteleyebilme becerinizi çocuğunuza gösterin. Örneğin, “Şimdi yemek yapmam lazım, film izlemek için beklemem gerekecek” gibi basit açıklamalarla, istekleri ertelemenin hayatın bir parçası olduğunu öğrenmesine katkıda bulunabilirsiniz.
5.Duygularını İfade Etmesine Yardımcı Olun: Çocuklar bazen duygularını doğru bir şekilde ifade edemediklerinden dolayı sabırsız davranabilirler. Bu nedenle çocuğunuzun sabırsızlık yaşadığı anlarda, “Şimdi beklemek senin için zor biliyorum, ama biraz sabredelim” gibi duygularını anladığınızı belirten ifadelerle ona destek olabilirsiniz.
Örnek Bir Durum ve Çözüm Önerisi
Diyelim ki, 5 yaşındaki Ahmet her hafta sonu ailece dışarıda yemek yemeyi dört gözle bekliyor. Ancak bu hafta sonu dışarı çıkamadılar. Ahmet bu duruma çok üzülüyor ve ertesi gün dışarıda yemek yeme konusunda ısrarcı davranıyor. İşte bu gibi bir durumda sabırlı olmayı öğretmek için şöyle bir yol izleyebilirsiniz:
●Ahmet’e neden bu hafta sonu dışarı çıkamayacaklarını basit bir şekilde açıklayın.
●"Bu hafta yemek yeme planımız değişti, ama birlikte evde de eğlenceli bir yemek yapabiliriz” diyerek ona başka bir seçenek sunabilirsiniz.
●Ayrıca, ona dışarıda yemek yemenin ilerideki bir hafta sonu için planlandığını hatırlatarak bekleme duygusunu destekleyebilirsiniz.
Ebeveynler İçin Tavsiyeler
Sabırlı olmayı öğretmek, çocuğun gelecekteki sosyal ilişkilerinde ve akademik hayatında ona büyük bir avantaj sağlar. İşte bu süreçte ebeveynlerin uygulayabileceği bazı pratik öneriler:
●Tutarlı Olun: Çocuğunuza bekleme süresini öğretirken, bu konuda tutarlı olun. Eğer bir isteğini ertelediyseniz, bu kararı sonradan değiştirmekten kaçının. Kararlılık, çocukların kendilerini daha güvende hissetmelerini sağlar.
●Güçlü Yönlerini Vurgulayın: Sabırlı davrandığında onu övün. Çocuğunuza "Ne kadar sabırlısın, beklemek zorundaydı ve bunu başardın" gibi olumlu ifadeler kullanarak, sabırlı olmanın değerli bir özellik olduğunu hissettirin.
●Kendi Sabırsızlığınıza Dikkat Edin: Çocuklar, ebeveynlerin davranışlarını model aldıkları için, siz de kendi sabırsızlık duygunuzu kontrol etmeye çalışın. Çocuğunuz, sizin sakin ve sabırlı bir tutum sergilediğinizi gördükçe aynı davranışları benimseyecektir.
Sonuç Olarak
Her şeyi hemen isteme davranışı, çocuklarda sağlıklı bir şekilde yönetildiğinde sabırlı olma ve isteklerini doğru zamanda elde etme becerilerini geliştirmelerine katkıda bulunur. Çocuklara sabırlı olmayı öğretmek sabır ve tutarlılık gerektirse de, bu çabalar uzun vadede onların sosyal ve duygusal gelişimleri için büyük bir yatırımdır. Çocuğunuza her istediğini hemen yerine getirmek yerine, beklemeyi öğreterek ona güçlü bir yaşam becerisi kazandırabilirsiniz.
Uzman Psikolojik Danışman / Özel Yetenekliler Uzmanı
Tuğçe GÜNDÜZ YILMAZ
