Helal, dinen yapılması veya yenilip içilmesi yasaklanmayan, serbest bırakılan şey demektir.
Haram, dinen yapılması ve yenilip içilmesi kesin olarak yasaklanmış olan şeylere denir. Haram olan şeyler sınırlı ve sayılı olup bunun dışında kalanlar helaldir.
Allah Teâlâ iyi, temiz ve insan sağlığına yararlı olan şeyleri helal; kötü, pis ve zararlı olan şeyleri haram kılmıştır.
Allah’ın helal kıldıklarını helal, haram kıldıklarını haram kabul etmek gerekir. Bunun tersi dinden çıkmaya sebeptir.
Dini emir ve yasaklar ancak vahiy ve sahih sünnet ile sabit olur. Vahiy ile emredilenler farz yasaklananlar da haramdır.
De ki: Allah'ın, kulları için yarattığı ziyneti ve temiz rızkı kim haram kılmış? De ki: Bunlar, dünya hayatında mü'minler içindir. Kıyamet gününde ise yalnız onlara özgüdür. İşte bilen bir topluluk için âyetleri, ayrı ayrı açıklıyoruz.”[ Araf 7/32]
Helâli aramak farzdır. Mümin, helâl ve temiz olan şeyleri tüketmek zorundadır. Yediği ve kullandığı şeyler temiz olmalıdır.
‘’Ey iman edenler! Size verdiğimiz rızıkların temiz ve helal olanlarından yiyiniz. Eğer yalnız O’na kulluk ediyorsanız, Allah’a şükrediniz.‘’ Bakara, 172
Ayet-i kerimede görüldüğü gibi Allah Teâlâ, salih amelden önce, helal yemeyi emretmiştir.
İlk insan ve ilk Peygamber olan Hz. Âdem'den (a.s) kıyamete kadar bütün müminlere helal ve temiz şeylerden yenmesi emredilmiştir. Nitekim Allah Teâlâ, peygamberlere"Ey peygamberler! Temiz şeylerden yiyin, faydalı iş işleyin" Mü'minûn 23/51buyurmuştur.
Cenab-ı Hak, bizi imtihan etmek için bazı şeyleri haram, bazılarını da helâl kılmıştır. Fakat helâl dairesini o kadar geniş tutmuştur ki harama girmeye ne ihtiyaç ne de mecburiyet vardır.
Haramla beslenen bir vücut, dünyada haramı terk ederek tövbe suyu ile temizlenmezse ahirette cehennem ateşi ile temizlenecektir.
Gaflet ve isyan haram lokmadan meydana gelir. Gazap ve şehvet haram lokmanın ürünüdür. Haset ve kin haram lokmanın mahsulüdür.
Helal ve Haram kılma yetkisi Allah’a aittir. Harama götüren şeyler de haramdır. Haram konusunda hile yapmak haramdır Haram olan şeyler her mekanda ve zamanda haramdır. Haramdan ve harama yol açan vasıtalardan kaçınmak gerektiği gibi, haram şüphesi taşıyan işlerden ve kazançlardan da uzak durmak tavsiye edilmiştir Zaruretler kendi miktarınca haramları mübah kılar. "Eşyada asıl olan mübahlıktır" kuralına göre belirli sayıdaki haramların dışında kalan şeyler mübah (helâl)tır.
Haramlar müminler için adeta yakıcı bir ateş yumağıdır. Allah’ın çizdiği hudutları aşan kimseler kendilerini bu alevli ateşin içinde buluverirler. Bu tehlikeden korunmanın en emniyetli yolu ise haramlarla helallerin arasındaki şüpheli şeylerden uzak durmaktır. Peygamber efendimiz (s.a.s) şöyle buyurur:
“Kim şüpheli olduğunu sezdiği bir şeyi terk ederse, haramlığı belli olan şeyi daha çok terk eder. Kimde şüphelendiği şeyi yapmada cüretkâr olursa, haramlığı açık olan şeye düşmesi daha kolaydır.”[ Buhârî, Buyû2]
Rabbim rahmetiyle, hidayetiyle, inayetiyle muamele buyursun. Helal haram bilinciyle bir ömür sürüp tertemiz bir halde kendisine dönen razı olduğu, gir cennetime dediği kullarından eylesin.
Ey Rabbimiz! Senden faydalı ilim, helal ve temiz rızık ve makbul amel istiyoruz. Bize helal rızık nasip ederek haramlardan koru. Lütfunla bizi senden başkasına muhtaç etme.
Hikmet ÜNAL
Din Hizmetleri Uzmanı
