Dünya, bu hafta güçlü bir jeomanyetik fırtınaya hazırlık yapıyor. Güneş'teki büyük bir patlamanın ardından gezegenimize doğru ilerleyen devasa bir güneş fırtınası yolda. AR3842 adı verilen güneş lekesi, güneşin yüzeyindeki güçlü manyetik alanlardan oluşan karanlık ve hızla büyüyen bir bölge, Salı akşamı patladı ve son beş yılın en güçlü ikinci güneş patlamasını üretti.
Bu patlama, şimdiden Hawaii üzerinde kısa dalga radyo sinyallerinin kesilmesine neden oldu ve bir koronal kütle atımı (CME) (güneşten gelen yüksek enerjili plazma ve parçacık fırlatması) uzaya savruldu. ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA), CME'nin 5 Ekim'in sabahından öğle saatlerine kadar Dünya'ya çarpacağını öngörüyor.
JEOMANYETİK FIRTINAYI TETİKLEYEBİLİR
Bu çarpışma, güçlü bir jeomanyetik fırtınayı tetikleyebilir. Bu fırtına radyo sinyallerinin kesilmesine, elektrik şebekelerinde hasara ve uydu iletişimlerinde kesintilere yol açabilir. Güneş patlamaları, güneş lekeleriyle ilişkili manyetik enerjinin açığa çıkması sonucu meydana gelen güçlü radyasyon patlamalarıdır ve güneş sistemindeki en büyük patlayıcı olaylar olarak bilinirler.
EN BÜYÜK GÜNEŞ PATLAMASI
NASA'ya göre, Salı günkü patlama X7.1 seviyesindeydi. X sınıfı patlamalar, Dünya çapında radyo sinyallerini kesebilecek ve uydulara, uzay araçlarına ve elektrik şebekelerine geniş çaplı zarar verebilecek en büyük güneş patlaması türüdür.
Patlamalar şiddetine göre sırasıyla M, C ve B sınıfı olarak derecelendirilir. Her harf sınıfında da birden dokuza kadar daha ince bir şiddet ölçeği bulunur. Bu, Güneş'in 2019 Aralık ayında 25. kayıtlı güneş döngüsüne girmesinden bu yana meydana gelen en büyük ikinci güneş patlamasıydı. Güneş döngüsü, güneşin manyetik alanı tarafından yönlendirilen ve yaklaşık 11 yıl süren bir süreçtir.
DÖNGÜNÜN MAKSİMUM EVRESİ
Bu döngü boyunca güneş aktivitesi, güneş maksimumu olarak adlandırılan zirve döneminde daha aktif, güneş minimumu döneminde ise daha sakin olur. Şu anda bu döngünün maksimum evresindeyiz. Bu döngüdeki en büyük patlama ise Mayıs ayında meydana gelen X8.9 seviyesindeki bir patlamaydı. Salı günü gerçekleşen patlama, Dünya'nın manyetosferini sarsarak üst atmosferi iyonize etti ve Hawaii'yi de kapsayan geniş bir alanda geçici bir radyo sinyali kesintisine yol açtı. Aynı zamanda Dünya'ya doğru saatte yüzlerce kilometre hızla ilerleyen bir CME gönderdi.
NASA'ya göre, bu plazma patlamasının Dünya'ya Cumartesi ile Pazar günleri arasında çarpması bekleniyor. CME'ler Dünya'nın manyetosferiyle çarpıştığında, büyük jeomanyetik fırtınalar adı verilen önemli bozulmalara neden olabilirler. Jeomanyetik fırtınalar, alışılmadık derecede düşük enlemlerde göz alıcı aurora gösterilerinin ortaya çıkmasına yol açabilir. Bu hafta sonu bu tür auroraların gözlemlenmesi muhtemel görünüyor. Ancak, güneş patlamaları gibi, jeomanyetik fırtınalar da radyo sinyallerini kesebilir, uydu iletişimlerini bozabilir ve elektrik şebekelerine zarar verebilir. Fırtınanın etkisi, ne kadar güçlü olduğuna bağlıdır. Jeomanyetik fırtınalar G1 (hafif) ile G5 (aşırı) arasında derecelendirilir. Daha şiddetli fırtınalar daha nadir görülür, daha geniş çaplı auroralara neden olur ve Dünya'nın altyapısı üzerinde daha büyük etkiye sahip olabilir.
5 EKİM TARİHİNE DİKKAT
Bu hafta sonu beklenen jeomanyetik fırtınanın ne zaman ve ne kadar şiddetli olacağı henüz netleşmedi. Ancak NOAA uzmanları, 3 Ekim Perşembe'den 5 Ekim Cumartesi'ye kadar sürecek G1 ile G3 arası şiddette bir jeomanyetik fırtına izleme uyarısı yayımladı. CME'nin en olası çarpışma zamanı ise Cumartesi olarak tahmin ediliyor. Bu haftaki güneş aktiviteleri, güneşin güneş maksimumuna girdiğine dair kanıtları artırıyor. 2019 yılında bilim insanları, güneş maksimumunun 2025 yılı Temmuz ayı civarında başlayacağını öngörmüştü. Ancak 2024 yılı boyunca güneşin aktivitesinin artmasıyla birlikte, bu zirvenin beklenenden çok daha erken geleceği açıkça belli oldu ve uzmanlar tahminlerini güncelledi.
Güneş, bu yıl şimdiye kadar 41 X sınıfı patlama yaptı. Bu sayı, son dokuz yılda gerçekleşen toplamdan daha fazla. Ortalama bir yılda yalnızca yaklaşık 10 X sınıfı güneş patlaması meydana gelir. Güneş maksimumu en az bir yıl daha devam edebilir, bu yüzden 2025 yılı boyunca daha fazla yoğun güneş patlaması, CME ve jeomanyetik fırtınanın Dünya'yı etkilemesini bekleyebiliriz.
SAMSUN HABER İLE İLGİLİ İÇERİKLERE GÖZ ATIN.