Türk emekçisi, uzun çalışma süresi ile Avrupa’da rekor kırıyor. Türkiye, haftalık ortalama 42.9 saatlik çalışma süresiyle 35 ülke arasında ilk sırada.
Çalışanlar Avrupa’ya göre 6.5 saat daha fazla emek harcıyor. Uzun çalışma sürelerine karşın ellerine geçen ücret Avrupalı emekçilerin hayli gerisinde. Dünya ve Avrupa’da çalışma koşulları iyileştirilirken, ülkemizde giderek ağırlaşıyor.
Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu’nun verilerine göre Türkiye, uzun çalışma süresi ile 35 ülke sıralamasında tepeye yerleşti. Ortalama mesai saatleri Avrupa’ya göre 6.5 saat daha uzun.
Türkiye’de memur ve işçiler haftada ortalama 42.9 saat çalışırken, AB’de haftalık mesai süresi 36.4 saat. Karadağ 42.8, Karadağ 42.3, Sırbistan, Yunanistan ve Romanya 39.7 saat ile en çok çalışılan ülkeler. Türkiye ile birlikte komşu Balkan ülkeleri uzun çalışmada ilk sıralarda yer alıyor.
Erkekler AB ülkelerinde haftada 38.7 saat, Türkiye’de 44.8 saat emek harcıyor. Kadınların haftalık ortalama mesaisi AB genelinde 33.6 saat olurken, ülkemizde 38.7 saate ulaşıyor.
Net 11 bin 402 liralık asgari ücrete talim eden emekçi, Avrupalı meslektaşlarına göre haftada hem daha uzun çalıyor hem daha düşük ücret alıyor. Veriler AB ülkeleri ile Türkiye arasındaki ortalama çalışma süreleri farklılığını ortaya koyuyor.
4857 sayılı İş Yasası'na göre haftada 45 saat çalışılması gerekiyor. Ancak bu sürenin üzerine çıkılarak 48 saate varan mesailer, söz konusu. Haftalık yasal çalışma sürelerinin üzerinde ter akıtan emekçilerin çoğunluğu fazla çalışmanın karşılığını alamıyor. Fazla mesailer angarya sayılıyor. Oysa anayasanın 18.maddesine göre angarya yasak. Ancak yasağa uyulmuyor.
Türkiye’de fazla mesaiye ilişkin düzenlemeler iş yasası ile belirleniyor. Ne kadar süre fazla mesai yapılacağı, kimlerin fazla mesaiye kalacağı, ne kadar ücret ödeneceği yasaya göre saptanıyor. Ülkenin yararı ya da işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerden ötürü işveren, işçiye fazla çalışma yaptırabiliyor.
Haftada 45 saatlik çalışma süresini dolduran işçinin çalıştırılması halinde, bu süreyi aşan dilimi için fazla mesai ücreti ödenmesi zorunlu. Fazla çalışmada yıllık 270 saat sınırı bulunuyor. Yani bir işçiye yılda 270 saatten fazla mesai yaptırmak yasal olarak olası değil.
Yarım saatin altındaki fazla mesailer yarım saat, yarım saati aşan mesailer ise bir saat olarak değerlendirilmesi gerekiyor. Fazla mesaiden muaf tutulan işçilerin, yasanın öngördüğü sürenin dışında çalıştırılması yasak.
Sağlık kuralları yönünden günde en çok 7.5 saat veya daha az çalışması gerekenler, maden kablo döşenmesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı, su altı gibi işlerde çalışanlara, sağlık raporu bulunanlara, 18 yaşından küçük olanlar, kısmi süreli iş sözleşmesi çalıştıranlara, gebe doğum yapmış ve çocuk emziren işçilere fazla mesai yaptırılmıyor.
Bu kişileri fazla mesaiye zorlamak yasal olarak suç. Fazla mesaide işçinin onayının olması gerekiyor. İşçi, baskı ile fazla mesai yaptırılması durumunda istifa ederek, hak etmişse açacağı dava ile kıdem tazminatını alabiliyor. Ancak bunu kanıtlamak zorunda...