Yetim ve ölüm aylığı alabilmek için hileli boşanıp, birlikte yaşayanlar bunun bedelini ağır ödüyor.
SGK, kamuoyunda “muvazaalı boşanma” olarak bilinen ve kağıt üzerinde kalan boşanmaları mercek altına aldı. Müfettişlerin yaptığı 6 bin denetim sonucu 5 bine yakın kişinin kurumdan aylık alabilmek için hileli boşandığı saptandı. Son günlerde iyiden iyiye artan “hileli boşanmalara” karşı, yoğun mücadele başlatıldı.
Boşandığı halde eşiyle birlikteliği süren eş ve çocukların bağlanmış aylıkları kesiliyor. O tarihe dek ödenen aylıkların toplamı, yasal faiziyle birlikte geri alınıyor. Yargıtay, birçok kararında hileli boşanmalara vize vermeyerek, aylıkların yasal faiziyle SGK’ya ödenmesine hükmetti.
Yargıtay’a göre boşanma sonrası birlikte yaşamak suç değil. Lakin boşanma aylık alabilmek için yapılıyorsa, yasalara uygun olmadığından SGK lehine karar veriyor. Karar, denetmenlerin gerçekleştirdiği incelemelerin ardından hazırlanan belgelere dayandırılıyor.
SGK, genelde hileli boşanmaya başvuran kişilerin yakınlarının ihbarı üzerine soruşturma başlatıyor. Çevre araştırması, komşular ve muhtarlarla yapılan görüşmeler, seçmen kayıtları, nüfus bilgileri taranarak sahte boşanmalar saptanıyor. Son 5 yılda 30 bin yurttaşın ölüm ve yetim aylıkları incelendi. Bir anlamda SGK, bu yolla haksız aylık alanların peşini bırakmıyor. Uzun yıllar geçse bile yasaya aykırı ödenmiş paralar bir şekilde tahsil ediliyor.
Eşler için ölüm, kız çocuklar için yetim aylığı almak yasal hak. Ancak bazı koşulları var. Ölen sigortalının en az 1800 gün prim ödemiş olması ya da vefat eden işçi statüsünde çalışan sigortalının en az 5 yıl sigortalı ve 900 gün prim ödemiş olması gerekiyor. Bu halde geride kalanlara aylık bağlanabiliyor.
Ölüm aylığından sigortalının eşi, çocukları ile bazı koşullarda anne ve babası yararlanabiliyor. Eşin ölüm aylığı alabilmesi için sigortalının yaşamını yitirdiği tarihte yasal evliliklerinin sürmesi şart. Dul eşin yeniden evlenmesi durumunda ölüm aylığı kesiliyor. Dul eş, sonradan evlendiği kişiden boşanırsa yeniden ölüm aylığına hak kazanıyor.
Erkek çocukların ölen babalarından aylık alabilmesi için öğrenim görmeyenlerin 18 yaşını, orta öğrenim görenlerin 20 yaşını, yüksek öğrenim görenlerin 25 yaşını tamamlamamış olmaları gerekiyor.
Kız çocuklara yetim aylığı bağlanabilmesi için hiçbir koşul yok. Ancak evli olmamaları, evlenmiş olsalar bile sonradan boşanmamaları, sigortalı çalışmamaları, aylık almamaları ve herhangi bir gelirlerinin olmaması gerekiyor. Kız çocuklar evlendiğinde ölüm aylıkları kesiliyor. Bu açıdan hileli boşanmalar en çok yetim aylığı alan kız çocuklarını ilgilendiriyor.
Uyanık davranarak hak etmediği halde ölüm ve yetim aylığı alanlar er ya da geç ortaya çıkarılıyor. “Dimyata pirince giderken evdeki bulgurdan olmayın”. Zira SGK, uyanıklığa geçit vermiyor...