1922 yılı, Türk Kurtuluş Savaşı'ının en kritik safhalarından birini temsil ederken, Anadolu toprakları çeşitli diplomatik ve askeri müdahalelere sahne oluyordu. Bu yılın dikkat çeken olaylarından biri de Yunan ve Amerikan donanmalarının Samsun'ı bombardımana tutması oldu. Ancak bu hadise, hem tarihsel belgeler hem de akademik incelemelerde uzun yıllar boyunca yeterince detaylandırılamamış, çoğu kez üzerinde sessiz kalınmış bir olay olarak kalmıştır.
Olayın Arka Planı
1922 yılının çalkantılı dönemi, bir tarafta Batı Anadolu'da Türk ordusunun başlattığı Büyük Taarruz'a, diğer tarafta ise Karadeniz bölgesindeki stratejik önemli liman şehirlerine uluslararası güçlerin ilgisine tanıklık ediyordu. Samsun, Karadeniz'in önemli bir liman kenti olmasının yanı sıra lojistik ve askeri anlamda büyük bir stratejik değer taşıyordu.
Yunan donanmasının Samsun'ı hedef alışının nedeni, bu limandan Anadolu'ya yapılan ikmal ve direniş harekâtlarına engel olmak olarak açıklanmaktadır. Aynı zamanda, Amerikan donanmasının olayda yer alışının nedenleri daha karmaşık olup, bölgede Ermeni ve Rum azınlıklarını koruma ve Türk milliyetçi hareketine baskı uygulama çabasıyla ilişkili olduğu ileri sürülmektedir.
Bombardımanın Seyri
Bombardıman 1922 yılının Haziran veya Temmuz aylarında gerçekleşmiş olup, Yunan donanmasının top ateşiyle başlamış, kısa süre sonra Amerikan gemilerinin de operasyona dahil olduğu kaydedilmiştir. Liman tesisleri, depolar ve şehirdeki stratejik noktalar hedef alınmış; çok sayıda bina yıkılmış ve sivil kayıplar yaşanmıştır. Ancak bombardımanın tam boyutları ve etkisi konusunda detaylı belgeler yetersiz kalmıştır.
Yunan donanmasının bu harekâtta başırolde olduğu; Amerikan gemilerinin ise dolaylı bir destek sağladığı ya da şehirdeki yabancı azınlıkların tahliyesi gibi görevler üstlendiği düşünülmektedir.
Uluslararası Tepkiler
Bombardıman, uluslararası kamuoyunda bir nebze yankı uyandırırken, Batı basını bu olayı çoğu kez “tarafsızı” bir perspektiften ele almıştır. Ancak, Türk milliyetçi harekâtını destekleyen çeşitli gazeteler ve gruplar, bu süreci “Anadolu'’ya yönelik emperyalist baskının bir parçası” olarak yorumlamıştır.
Sonuçlar ve Etkileri
Samsun bombardımanı, hem Anadolu'nun bağımsızlık mücadelesinde hem de bölgede yaşayan halkın moralinde derin izler bırakmıştır. Bombardımanın askeri anlamda somut bir başarı sağlamadığı, aksine ulusal direnişi daha da kuvvetlendirdiği vurgulanmaktadır.
Tarihçilerin Yorumu
Günümüzde tarihçiler, Samsun bombardımanının detaylandırılması ve daha fazla belgenin incelenmesi gerektiğini dile getirmektedir. Bu olay, sadece bir askeri harekât olmanın ötesinde, diplomatik ve insani boyutlarıyla da değerlendirilmelidir.
Samsun'un direniş sembollerinden biri haline gelmesine neden olan bu hadise, Türk Kurtuluş Savaşı'ın uluslararası dinamiklerini anlama açısından önemli bir kilometre taşı olma niteliği taşıyor.